12 تفاوت فیلم رستگاری در شاوشنک با کتاب استیون کینگ - مجله وبلاگ فروش

اقتباسی که فرانک دارابونت در سال 1994 از رمان کوتاه استیفن کینگ ساخت، از جهات زیادی پیروز بود و توانست این تعادل طلایی را حفظ کند. درصد زیادی از دیالوگ هایی که کتاب کینگ را به اثری کلاسک و ماندگار تبدیل نموده بود، در فیلم هم حضور داشت. ولی از جهات دیگری هم با خلق لحظات ارجینال که مختص فیلم بودند، گرما و تأثیرگذاری بیشتری به داستان بخشید و به جای اینکه خوانندگان کتاب را از خود دور کند، آن ها را با موقعیت های دوست داشتنی و تماشایی روبرو کرد که عمق بیشتری به کتاب می بخشید.

دارابونت شخصیت های کتاب را گرفت و از آن ها آدم هایی ملموس و گوشت و خون دار ساخت و ویژگی هایی به آن ها بخشید که لحظات زندگی را در جزئی ترین و باورپذیرترین اعمال و رفتارها به تصویر می کشیدند. علاوه بر این، در فیلم آخر و عاقبت تعدادی از شخصیت ها را می بینیم که در کتاب از جایی رها می شدند و دیگر نمی دیدیمشان.

• 10 فیلم برتر فرار از زندان در کل تاریخ سینما

بنابراین با اینکه فیلم دارابونت تا جایی که امکان داشت به کتاب کینگ وفادار بوده و حتی مدت زمان 2 ساعت و 20 دقیقه ای آن با زمانی که خواندن کتاب طول می کشد برابری می نماید، چند تفاوت مهم بین فیلم و کتاب وجود دارد که دانستن آن ها خالی از لطف نیست. از شخصیت ها گرفته تا انتها بندی، در ادامه می بینیم که بین فیلم و کتاب رستگاری در شاوشنک چه تفاوت هایی وجود دارد.

1. مرگ رییس زندان در کتاب نبود

یکی از ویژگی های مهم و تأثیرگذار فیلم فرانک دارابونت این بود که برای هرکدام از شخصیت های کلیدی قصه ، انتها بندی دراماتیک تری نسبت به کتاب طراحی می کرد. برای مثال، ماجرای رییس زندان فاسد و متعصب فیلم ساموئل نورتون (باب گانتون) با یکی از هیجان انگیزترین انتها ها به انتها می رسد.

او در طول فیلم نقش ضدقهرمان را برای اندی دوفرین (تیم رابینز) و رفقایش بازی می کرد، ولی رابطه ای که با اندی داشت پیچیده و چندلایه بود. نورتون در ابتدا از اندی خوشش می آید و به او آزادی ها و دسترسی های ویژه ای می دهد. برای اینکه از اندی محافظت کند، سمتی کاملا جدید از خودش در می آورد و او را مسؤول کتابخانه زندان می نماید، یا در مقطعی خودش شخصا نامه های اندی را برای مجلس ارسال می نماید، نامه هایی که درخواست بودجه برای یک کتابخانه جدید و مجهز می کرد.

ولی این لطف ها و یاری های رییس زندان بی طمع نیست و توقعاتی هم از اندی دارد. او اندی را مسؤول عددسازی می نماید تا برای خلاف های اقتصادی بسیاری او لاپوشانی کند و به قراردادهای غیرقانونیش برسد.

اندی بعد از فرار از زندان، جزئیات فساد اقتصادی رییس را برملا می نماید و وقتی مأمورین قانون سراغ نورتون می آیند، متوجه می شویم او اصلا تحمل رفتن به زندان و تجربه عذاب و رنجی که خودش برای زندانی ها روا می داشت ندارد و ترجیح می دهد جان خودش را بگیرد.

در کتاب اما، او بعد از اینکه دچار فروپاشی عصبی می گردد، استعفا می دهد. ماجرایی که در فیلم می بینیم هم پر افت و خیزتر است و هم تصویر درست تری از ریاکاری رییس زندان به ما نشان می دهد.

2. رییس زندان در فیلم حضور پررنگ تری دارد

رییس زندان یکی از شخصیت های نسبتا مهم فیلم است، ولی در کتاب نقش خیلی زیادی ندارد. برای همین منطقی است که در فیلم انتها بندی دراماتیک تری داشت. در کتاب، سه رییس مختلف در طول چند دهه ریاست زندان شاوشنک را به عهده می گیرند و همین باعث شده هر کدام فرصت کافی برای معرفی شدن به مخاطب نداشته باشند و ویژگی های به یاد ماندنی زیادی از خود به جای نگذارند. وقتی در فیلم یک رییس واحد ریاست زندان را به عهده دارد و رابطه اش با اندی از مؤلفه های مهم داستان است، انتظارش هم می رود که با انتها بندی هیجان انگیزی برای او روبرو شویم.

تقابل اندی و رییس نورتون بخش زیادی از درام فیلم را جلو می برد. نورتون کاملا مطلع است که هوشمندی اندی اگر کنترل نگردد خطرناک خواهد بود. برای همین هرگاه اندی طبق میل او رفتار می نماید به او پاداش می دهد و هرگاه لحظه ای دست از پا خطا می نماید یا مخالف نظر او حرف می زند، تنبیه های سختی به او تحمیل می نماید. نورتون اندی را تهدید می نماید و بازی می دهد، و حتی جان بقیه را فدا می نماید تا اندی را در زندان نگه دارد و مانع آزادیش گردد و با استفاده از مهارت های این بانک دار سابق، صدها هزار دلار فسار اقتصادی خود را لاپوشانی کند. البته اندی هم بی کار نمی نشیند و از همین دسترسی هایی که نورتون به او داده استفاده می نماید و هویتی جعلی برای خودش می سازد. هویتی که بعد از فرار به کارش می آید.

3. خوش شانسی ایرلندی ها

وقتی اندی از رِد (مورگان فریمن) می پرسد چرا اسمش این است، رد می گوید: شاید چون ایرلندی هستم.

این دیالوگ از نظر خیلی ها شوخی بامزه ای از طرف کاراکتر مورگان فریمن آمد و به آن خندیدند. ولی اگر با کتاب منبع اقتباس فیلم آشنا باشید، می دانید که این دیالوگ مستقیم از رمان استیفن کینگ به فیلم راه پیدا نموده است.

کاراکتر رد در کتاب واقعا ایرلندی بود، نه آفریقایی-آمریکایی و سیاه پوست. حتی مورگن فریمن در ابتدا نقش را رد نموده بود چون رمان را خواند و گفت: من نمی توانم نقش یک ایرلندی را بازی کنم. البته که در نهایت هم نقش یک ایرلندی را بازی نکرد و دارابونت با هوشمندی از این دیالوگ کتاب استفاده کرد و به عنوان یک شوخی بامزه در دهان کاراکتر مورگان فریمن گذاشت. مورگان فریمن هم نقش را تمام و کمال مال خود کرد و حتی به خاطر نامزد اسکار شد.

تفاوت کوچک اما مهم دیگری که بین رد در کتاب و رد در فیلم وجود دارد، در لحظات انتهای است. رد در کتاب، جعبه ای را که اندی برایش گذاشته خودش پیدا می نماید و برعکس فیلم که اندی اشاره ها و سرنخ های مستقیمی برای او جا گذاشته، رد با کوشش خودش به آن می رسد. در واقع، در کتاب رد هفته ها وقت صرف می نماید تا این جعبه را طبق توصیفات سال ها پیش اندی در آن مکان پیدا کند. در فیلم رد به همان حوالی می رود، مدتی قدم می زند و جعبه را خیلی راحت پیدا می نماید. شاید هم شانس به او رو نموده. هرچه نباشد دنیا سال ها خوش شانسی به او بدهکار بود.

4. بعضی لحظات زیبای فیلم در کتاب نبودند

با اینکه فرانک داربونت تا جایی که می توانست به منبع اقتباسش وفادار ماند و به ندرت از آن دور افتاد، تعدادی لحظه تماشایی و ماندگار جدای از کتاب خلق کرد که مختص سینما بود. لحظاتی که اگر در کتاب ها بخوانیم تأثیرگذاری فعلی را نخواهند داشت. تصورش سخت است که یک نفر بتواند ابعادی به این خوبی به کتاب منبع اقتباس فیلمش اضافه کند، ولی دارابونت به خوبی پیروز شد بارها موقعیت های دلنشینی به قصه اضافه کند که حالا از خاطرات دوست داشتنی تماشاگران سینما شده.

یکی از این صحنه ها، سکانس معروف صفحه موسیقی است. اندی بالاخره از نامه های بی شماری که برای بهبود کتابخانه فرستاده بود، به نتیجه رسیده است و تعدادی کتاب دست دوم، بودجه ای محدود، صفحات موسیقی و چیزای دیگر برایشان ارسال نموده اند که در دفتر زندان روی هم انباشته شده است. اندی را موظف نموده اند که تا قبل از رسیدن رییس زندان، آن ها را خالی کند و سر و سامان دهد. ولی اندی در دفتر را به روی خودش می بندد و صفحه ای موسیقی کلاسیک را روی گرامافون می گذارد و صدایش را در تمام زندان پخش می نماید تا همه زندانی ها بشنوند.

کل زندان از کارهایشان دست می کشند تا به موسیقی گوش دهند و به قول رد برای لحظاتی بسیار کوتاه، تک تک مردهای شاوشنک احساس آزادی کردند. اندی بعدا شرح می دهد که موسیقی چیز ویژه و باشکوهی است چون در ذهن ما جریان دارد و هیچ کس نمی توان آن را از ما دریغ کند. مزیتی که سینما با رنگ و نور و تصویر و صد البته صدا دارد، اینجا به خوبی خودش را نشان می دهد و دارابونت بیشترین بهره را از آن برده.

5. نگهبان شاوشنک در کتاب شخصیت متفاوتی دارد

کاپیتان بیرون هدلی (کلنسی براون) هم مثل رییس زندان، یکی از شخصیت های کلیدی فیلم است که در کتاب نقش چندان مهمی ندارد. در فیلم، هدلی به خاطر دست داشتن در جرایم اقتصادی نورتون دستگیر می گردد و می گویند موقع دستگیری مثل یک بچه گریه می نموده.

در رمان اما، این نگهبان نقش چندان مهمی در داستان ایفا نمی نماید و فقط در جایی از ماجرا به خاطر حمله قلبی، از پستش کناره گیری می نماید و می رود و تا انتها داستان حضور ندارد که بخواهد دستگیر گردد.

بیرون هدلی نسخه فیلم در کنار رییس زندان به آزار و اذیت های مدام اندی ادامه می دهد و یکی از موانع اندی و شخصیت های منفی فیلم است که در مرگ تامی و فساد اقتصادی نورتون هم دست دارد. با اینکه بقیه نگهبان ها به اندی احترام می گذراند و حتی عمیقا با او مهربان هستند و رفتاری خوب دارند، بیرون مدام باعث ناراحتی او است و به بهانه های مختلف عذابش می دهد.

6. اندی در کتاب، بر خلاف تیم رابینز، مردی ریز جثه است

بعضی بازیگرهایی که برای ایفای نقش کاراکترهای فیلم انتخاب شدند، شباهت زیادی به توصیفات کتاب نداشتند. مثل رد که گفتیم واقعا ایرلندی بود ولی در فیلم نقشش را مورگان فریمن بازی کرد.

خود اندی هم تفاوت هایی با توصیفات کتاب دارد و احتمالا طرفداران کتاب با دیدن نام تیم رابینز به عنوان بازیگر اندی جا خورده اند. اندی در کتاب مردی ریزجثه بود و قدی کوتاه داشت. ذات دقیقی که داشت با فیزیک بدنش هم می خواند و رفتارهایش را توجیه می کرد. از عادت جمع کردند سنگ گرفته تا حسابداری برای کارکنان زندان. او حتی با منابع محدودی که زندان برایش فراهم می کرد پیروز شد هویتی جعلی برای خودش بسازد.

ولی در فیلم، نقش او را تیم رابینز بازی می نماید که تفاوت های ظاهری زیادی با توصیفات استیفن کینگ در کتاب دارد. شاید تصور کسی با قد و قامت تیم رابینز به عنوان مردی بی پناه که نمی تواند از خودش دفاع کند سخت باشد ولی همه چیز خیلی باورپذیر در آمده.

با اینکه در زمینه خط داستانی و اتفاقات مهم، دارابونت تمام و کمال به منبع اقتباسش وفادار بوده، ولی در انتخاب بازیگرانش آزادی عمل بیشتری به خرج داده و خودش را درگیر اینکه حتما مطابق با توصیفات کتاب باشند ننموده.

7. در کتاب خبری از ملاقات مجدد اندی و رد در انتهای داستان نیست

انتها بندی فیلم شاوشنک مصداق بارزی است از اینکه چطور یک اقتباس می تواند تأثیرگذاری داستان را چندین پله بالاتر ببرد. در انتهای کتاب ما رد را نمی بینیم که سمت اندی در ساحل اقیانوس قدم برمی دارد، دو مرد فراری که حالا آزاد و رها هستند. به جایش فقط می خوانیم که رد می گوید امیدوار است روزی دوباره دوستش را ببیند.

شاید بگویید مدلی که کتاب انتهاش را باز گذاشته و مثل فیلم انتها خوش و قطعی به مخاطبش نشان نداده، باورپذیرتر است و تصویر منطقی تری از امید و امیدواری نشان می دهد. ولی اندی و رد به اندازه کافی با انتها های باز سر و کار داشته اند که حقشان باشد یک انتها خوش درست و حسابی بهشان برسد. همین انتها باز و بلاتکلیفی بود که ذهن مغشوش بروکس را به درد و رنجی بی انتها رساند و او در نهایت خودش را حلق آویز کرد. سرنوشتی که رد دید و نمی خواست تکرارش کند.

با اینکه آینده به شدت ناتعیین است، این دو دوست صمیمی و قدیمی در حضور همدیگر امیدی پیدا می نمایند که ارزش زندگی دارد. چیزی مستحکم و مانا به سختی سنگ، ولی نه سنگ خاکستری و بی رحم دیوارهای زندان، سنگ آتش فشانی که وعده زندگی جدید و تازه ای می دهد.

8. اهمیت پوستر ریتا هی ورث

عنوان رمان کوتاه استیفن کینگ ریتا هی ورث و رستگاری در شاوشنک است و این عنوان از آنجایی اهمیت دارد که در رمان، پوستر ریتا هی ورث اولین پوستری است که رد به اندی می دهد و سنگ بنای رفاقتشان را می گذارد. ولی در فیلم، اندی درخواست پوستر ریتا هی ورث را وقتی می نماید که او و رد از قبل با هم رفیق شده اند.

شاید به نظر چیز مهمی نیاید، ولی دلیل دارد که نام این بازیگر در عنوان رمان کوتاه کینگ آمده. این پوستر نشانگر آغاز رفاقتی است که اساس و پایه قصه را شکل می دهد. اهمیت این بازیگر در رمان به قدری زیاد بود که عده ای قبل از آغاز ساخت فیلم، سعی داشتند برای بازی در نقش ریتا هی ورث تست دهند، با اینکه اصلا در قصه حضور نداشت و حتی از عنوان فیلم هم حذف شده بود، آن ها امید داشتند جایی در فیلم پیدا نمایند.

این هم نکته جالبی است که در طی دهه ها حضور اندی در شاوشنک، پوستر روی دیوار سلولش فقط دو بار در فیلم تغییر می نماید. از ریتا هی ورث به ماریلین مونرو و در نهایت پوستر راکل ولچ که تنها شاهد فرار اندی از زندان است.

ولی در کتاب بارها شاهد تغییر پوستر روی دیوار سلول اندی هستیم و در کنار ریتا هی ورث پوسترهایی از هیزل کورت و جین منزفیلد، و در زمان فرار اندی، لیندا رانزتات می بینیم.

9. باگز نقش مهم تری در فیلم دارد

مثل نگهبان ها و رییس های زندان که در کتاب تغییر می نمایند و ثابت نیستند، این زندانی شرور و گروه همراهش که باعث دردسر اندی می گردد هم حضور پررنگ تری در فیلم دارد. در کتاب هم این گروه شامل افراد خشن و خطرناکی هستند که اندی را اذیت می نمایند، ولی رییسشان باگز دایاموند (مارک رولستون) فقط یک یا دو بار در کتاب دیده می گردد و بعد او را منتقل می نمایند و از کتاب بیرون می رود.

نقش باگز به این دلیل در فیلم زیاد است که او یک تنه تمام بلاهایی که اعضای این گروه پلید سر اندی می آورند را به عهده می گیرد. این تصمیم هم از نظر تولیدی منطقی و به صرفه بود، هم تمرکز روی عذاب های اندی را بیشتر می کرد و مخاطب همدلی عمیق تری با او داشت و می دید چه خصومت و خشونتی در فضای زندان حاکم است.

انتها کار باگز در فیلم با شدت و تأثیرگذاری بیشتری رقم می خورد. هم در کتاب و هم در فیلم، او را به زندان دیگری منتقل می نمایند. ولی در فیلم قبل از انتقال او، نگهبانان حسابی کتکش می زنند و سیاه و کبودش می نمایند.

10. انتها کار بروکس حسابی متفاوت است

بروکس هم در کتاب حضوری گذرا دارد و آن طور که دارابونت گفته، او را به عنوان مؤلفه ای می دید که به کتاب و داستانش گرما و انسانیت می بخشید، چیزی که اندی و رفقای هم بندش کوشش داشتند به آن برسند و امید داشته باشند. جوجه کلاغی که در جیبش نگه می دارد یکی از همان مولفه های انسانی بود. ما این کلاغ را تا بزرگسالیش می بینیم و حسابی با بروکس و داستان زندگی او درگیر می شویم.

به خاطر همین است که وقتی می بینیم در کهنسالی از زندان آزاد می گردد و نمی تواند خودش را با دنیای جدید و غریب وفق دهد و در نهایت خودکشی می نماید، به شدت تحت تأثیر قرار می گیریم.

ولی مرگ بروکس در کتاب اصلا به این تکان دهندگی نیست و در پیری و به مرگ طبیعی می میرد. در فیلم با بروکس بیشتر وقت می گذرانیم و به او نزدیک تر می شویم. به وسیله او می فهمیم زندگی چندین ساله در زندان چقدر می تواند یک نفر را تغییر دهد و از دنیای بقیه آدم ها جدا کند. انتها دراماتیکی برای بروکس رقم می خورد هم لحظه سینمایی مهم و ناراحت نماینده ای است، هم با مضمون هم جهت است.

11. اندی در کتاب تمایل به خودکشی دارد

در شب قبل از فرار اندی، دوستانش تا صبح بیدار می مانند و نگرانش هستند. رد در نریشنی می گوید که شب های زندان همواره بی انتها و طولانی هستند، ولی آن شب طولانی ترین شب زندگیش بود. آن ها نگران اندی هستند چون فکر می نمایند می خواهد خودکشی کند.

اندی حرف های عجیبی درباره آینده به رد زده بود، درباره مرگ. حس و حالی به رد منتقل نموده بود که انگار انتها کارش است و میخواهد به زندگی خود خاطمه دهد. بعد تعیین می گردد از یک زندانی دیگر درخواست نموده طناب به او بدهد. همه این ها شک رفقایش را بیشتر می نماید و می ترسند که نکند اندی جان خودش را بگیرد. برای همین وقتی صبح روز بعد در سرشماری حاضر نمی گردد، دل همه از ترس و نگرانی می ریزد.

ولی اگر گذشته شخصیت اندی را مثل کتاب در فیلم هم می دیدیم، تنش و نگرانی این صحنه بیشتر می شد. در کتاب اندی چندین بار به خودکشی فکر نموده. او اشاره می نماید که تفنگ را هم برای همین خریده و با دانستن این اطلاعات ممکن بود نگرانی مخاطب از رفتارهای او بیشتر گردد. ولی به هر دلیلی این بخش از کتاب به فیلم راه پیدا نکرد.

12. سرنوشت تامی در فیلم خیلی دراماتیک تر است

کاری که رییس زندان با تامی می نماید از لحظات ماندگار و ناراحت نماینده ای است که باعث شده او را رسما به عنوان ضدقهرمان داستان اندی بشناسیم. ولی طرفداران فیلم شاید ندانند که تامی در کتاب زنده می ماند و فقط او را به زندان دیگری منتقل می نمایند تا حقیقت را برملا نکند.

چه حقیقتی؟ اسمش را شانس بگذارید یا اتفاق، یکی از هم بندهای سابق تامی پیش او از سرقتی گفته که در طی آن مجبور شده یک مرد و زنی که همراهش بود را بکشد و خنده دارش اینجاست به جای او، شوهر آن زن را به عنوان قاتل دستگیر نموده اند و شوهر آن زن کسی نیست جز اندی دوفرین. شهادت تامی چیزی است که بی گناهی اندی را در قتل همسرش اثبات می نماید.

ولی مشکل اینجاست که اندی نقشی کلیدی در لاپوشانی فساد اقتصادی رییس زندان پیدا نموده و نورتون که نمی خواهد او آزاد گردد و از دستش بدهد، ترتیبی می چیند تا تامی را از معادله حدف کند. تامی را به حیاط زندان می کشاند و به نگهبان می سپارد او را با شلیک گلوله ای از پشت بکشد، که به نظر برسد حین فرار به ضرب گلوله کشته شده.

منبع: Looper