شمسایی: اگر علوم شناختی با رسانه و آموزه های معنوی ترکیب گردد، قدرتمند می گردد - مجله وبلاگ فروش

گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران-فاطمه آشوبی؛ علوم شناختی دانشی بین رشته ای است که به ذهن و فرایندهای ذهنی می پردازد، هر اطلاعاتی که از محیط توسط فرد ادراک می گردد در ذهن مورد پردازش قرار گرفته و یک سری فرایندها روی آن صورت می پذیرد، اینکه ذهن هر نوع از اطلاعات و داده های ورودی را چطور ادراک و پردازش می نماید موضوع مطالعه در علوم شناختی است.

در خصوص رسانه پیغامی که توسط فراورینماینده محتوا فراوری می گردد توسط مخاطبان ادراک و پردازش می گردد، این ادراک و پردازش پیغامی که ارسال شده است ممکن است از یک فرد تا فردی دیگر کاملا متفاوت باشد.

در عین حال، رسانه این توانایی را دارد که نحوه ادراک و پردازش مخاطبش را متأثر کند، هر محتوایی که توسط هر رسانه ای فراوری می گردد در واقع نوعی دستکاری (Manipulation) سیستم ادراک و پردازش مخاطب است، بنابراین رسانه ای که کاملا خنثی باشد اساسا وجود ندارد. حتی وقتی فکت هایی که درستی آن مورد پذیرش همگان است بیان می شوند نوعی دستکاری روانی اتفاق می افتد، حتی اگر صاحبان رسانه به این امر واقف نباشند. با توجه به این اثرات مهم است که می توان ادعا کرد رسانه در قبال مخاطبان خود مسؤولیتی سنگین به عهده دارد.

با توجه به اینکه خبرنگاران در نظر دارد در اوایل اسفند ماه سال جاری کنفرانس علوم شناختی و رسانه را برگزار کند، در این زمینه به سراغ محمد مهدی شمسایی رفتارگرای معنوی، مدرس دانشگاه و عضو کمیته علمی نخستین کنفرانس علوم شناختی و رسانه رفتیم، تا مخاطبان را با ویژگی های علوم شناختی و معنویت آشنا کنیم.

در این گفت وگو این مطالب را می خوانید:

تقویت شناختی مفهومی که در علوم شناختی وجود دارد

نفس ناطقه دچار افراط و تفریط می گردد

رسانه ها در حوزه های روان شناسی فراوری محتوا غنی در قالب کلیپ ندارند

علوم شناختی با رسانه و آموزه های معنوی ترکیب گردد قدرتمند می گردد

تقویت شناختی مفهومی که در علوم شناختی وجود دارد

فارس:به عنوان نخستین سوال نظر شما درباره علوم شناختی چیست؟

شمسایی: علوم شناختی به موضوعات حافظه، پردازش اطلاعات، توجه و کارکردهای ذهنی می پردازد؛ در علوم شناختی مفهومی تحت عنوان تقویت شناختی وجود دارد؛ در تقویت شناختی به دنبال این هستند که کارکردهای شناختی را در زمینه هوشیاری، استدلال، تعادل خلقی و ادراک که حوزه های ارتقای شناختی هستند عملکرد مغز را ارتقاء و کارکرد فرد در حوزه های خانوادگی و اجتماعی را بطور جدی ارتقاء و باعث بهبود عملکرد آن شوند.

در روان شناسی اسلامی و در نظرات نظریه پردازان گذشته چون ملاصدرا، ابن باوی، فارابی و ابن سینا از نفسی صحبت می گردد تحت عنوان نفس ناطقه و نفس حیوانی ؛ در نفسی حیوانی قسمتی وجود دارد به نام وهنیه که نفس وهنیه یکسری اطلاعات را برداشت می نماید و یکسری ادراک ها دارد. یعنی انسان دارای یک نفس حیوانی است که یا می تواند آن را تقویت کند و به سمت آن برود و یا به تقویت نفس ناطقه و انسانی خود بپردازد.

در نفس وهنیه ادراک یکسری امور وجود داد به عنوان مثال ادراک یک دشمنی بدون اینکه فرد هیچ تجربه ای از آن دشمنی داشته باشد و ادراک کند که آن آدم با او دشمن است، این موضوع در حیوانات به درستی عمل می نماید بدون اینکه در طول روز دیده باشند که هیچ گرگی گوسفندی را دریده باشد،گرگ ادراک می نماید و براساس این ادراک درک می نماید.

اگر انسان بر اساس این ادراک عمل کند در بیشتر مواقع دچار مشکل می گردد بنابراین بسیاری از سوء تفاهم ها و مشکلاتی که در روابط وجود دارد حاصل عملکرد بر اساس نفس وهنیه است ما براساس وهن احساس کردیم فردی ما را دوست دارد یا دشمن ما است ما در وهن دست به عمل زدیم و دچار آسیب شدیم وقتی درگیر نفس حیوانی می شویم که آن هم الگویی از تفکر را دارد که این الگو تفکر با آن الگو تفکری که در نفس ناطقه است متفاوت است ما را دچار آسیب می نماید.

نفس ناطقه دچار افراط و تفریط می گردد

فارس: نظر شما در خصوص نفس ناطقه و ارتباط آن با علوم شناختی چیست؟

شمسایی: اندیشمندان گذشته در خصوص نفس ناطقه می گویند که وقتی نفس ناطقه نطق می نماید این نیست که دچار هیچ مسئله ای نمی گردد بلکه نفس ناطقه هم دچار مشکلاتی می گردد. نفس ناطقه می تواند دچار افراط و یا تفریط گردد، زمانی که نفس ناطقه دچار تفریط می گردد چیزی است که از آن تحت عنوان جهل یاد می نمایند یا به کار نگرفتن نفس ناطقه در امور مختلف زندگی یعنی هیچ استفاده ای از نفس ناطقه نکنیم و هیچ بهره وری و بهره برداری از نفس ناطقه نداشته باشیم که این جهل است یعنی هیچ توجه فکری و شناخت و پردازش اطلاعات انجام ندهیم. پس ما جایی دچار مشکل می شویم که جنس شناخت هایی که پردازش اطلاعات، تصمیم گیری و تحلیل می کنیم براساس اطلاعات وهنیه باشد نه نفس ناطقه.

نفس وهنیه نفسی حیوانی است، از طرف دیگر ما جایی دچار مشکل می شویم در نفس ناطقه تفریط می کنیم و از آن استفاده نمی کنیم البته بیشتر به افراط در نفس ناطقه در این گفت وگو خواهیم پرداخت.

افراط در نفس ناطقه پیغامدهای درستی ندارد و وسواسی فکری محسوب می گردد، وسواس فکری یک فکر تکرار شونده بیمارگونه است که خروجی ندارد فکر کردن زیاد هیچ التزامی به اینکه کارکرد خوبی داشته باشد، ندارد مانند فردی که چند سال از زندگی خود را برای انتخاب یک همراه زندگی و یا یک رشته تحصیلی به کار می گیرد و در نهایت آنقدر دچار افراط می گردد که با وسواس فکری گزینه اشتباهی انتخاب می نماید، اینها وسواس فکری است، زمانی که ذهن در نفس ناطقه دچار افراط می گردد مانند بدبینی های افراطی باعث می گردد کارکرد فرد در حوزه های مختلف آسیب ببیند.

حال این سوال مطرح می گردد که مغز برای عمل درست چگونه باید عمل کند که باید پاسخ بدهم رعایت حد وسط و تعادل عملکرد مغز در عملکرد خود را حکمت می گویند، حکیمانه زندگی کردن حاصل تعادل نفس ناطقه در عملکرد خودش است، تقویت شناختی به عنوان یک مفهوم مهم در علوم شناختی در اینجا مطرح می گردد، اگر بخواهیم تقویت شناختی را تجربه کنم به این معنا که ادراک، حافظه پردازش اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات مفید و خوبی و کارکرد خوبی داشته با شیم پس باید مراقب باشیم این تجزیه و تحلیل پردازش اطلاعات در حوزه وهنیه و وسواس فکری نباشد.

شخصیت حوزه ای که جای آن در علوم شناختی خالی است

فارس:به بعضی از شاخص های معنویت که یکی از ابعاد علوم شناختی است بپردازید؟

شمسایی: چیزی که در این حوزه یاری نماینده است و جای آن در علوم شناختی خالی است و قابل توجه است حوزه شخصیت است. معنویت شاخص های زیادی دارد که به معنای اعتقاد به یک نیروی فرامادی است که در زندگی ما اثر دارد و اعتقاد به معنادار بودن و هدفمند بودن زندگی و به جهان آمدن و این است که در این جهت رنج هایی در زندگی تجربه می کنیم و قرار است معنایی به ما بدهد که ما را به رشد برساند و مفاهیم بسیار زیاد دیگری نیز در این رابطه وجود دارند مانند سلامت معنوی که دلبستگی ایمن به خداوند است.

یعنی در بحران های جدی زندگی آدم ها دچار این سوال می شوند که خدایا چرا من؛ این یک شاخص جدی دلبستگی نا ایمن به خداوند است در حالی که این یک بحران است که باید فرد در آن رشد کند. وقتی ایمن نباشیم آغاز به تقلا و شکوائیه می کنیم که در مولفه های صبر یکی از مولفه های مهم صبر عدم شکوائیه نسبت به خداوند است، یکی دیگر از شاخص های معنویتعدم دلتنگی و به عبارتی عدم افسرده شدن فرد و سومین شاخص عدم اهمال کاری است اینکه در بحران های زندگی فرد دچار اهمال کاری نگردد و هر آن چه از دست وی برمی آید در آن بحران انجام دهد. اگر این کار را انجام ندهیم جریان حضرت زینب و واقعه کربلا که فرمود هر آنچه از دست شما برمی آید انجام دهید اگر بنشینید شکیبا نیستید. این حاصل یک تقویت شناختی مناسب است. اگر بتوانیم درست پردازش اطلاعات کنیم می توانیم به این موضوع دست پیدا کنیم.

در اینجا ضروری است در خصوص اینکه معنویت چه اندازه می تواند یاری نماینده باشد و به ما نشان دهد که در بحران های زندگی و جهت های عادی زندگی به چه چیزهایی توجه کنیم و چه چیزهایی را مورد تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات قرار دهیم و به چه نحوی تحلیل کنیم که این بحران را تمام نشدن همه چیز زندگی ندانیم یا شاخصی بر رشد خود بدانیم به بحث بپردازیم. اصلی در فیزیک هست که می گوید هر عملی عکس العملی دارد اما در جهت مخالف آن و انرژی را فراوری می نماید به همین میزان اما در جهت مخالف آن، اما اینکه چه اندازه فرد می تواند اتفاقات بد زندگی را اینگونه نگاه کند و تا جایی که بگوید این یک کنش است و قطعا هر اتفاق عجیب و غریب و بحران زایی در زندگی قطعا واکنشی خواهد داشت یا واکنش آن در جهت عکس این خواهد بود، واکنش این کنش که در زندگی من رخ داده اگر من توجه و پردازش اطلاعات و ادراک درستی از آن داشته باشم صرفا حاصل معنویت است و باعث رشد من می گردد چون قطعا این بدبختی و بیچارگی است و قطعا نقطه مقابلش در جهت عکس آن قطعا خوشبختی است و هراندازه بدبختی بزرگ تر است قرار است یک خوشبختی بزرگ را تجربه کرد و درنهایت رشد به دنبال آن است و معنویت بی نهایت معین نماینده و راهنمایی گر است در این که تقویت شناختی چگونه اتفاق بیفتد. در این که چگونه و به چه چیزهایی فکر کنیم و چه چیزهایی در زندگی ما اتفاق می افتد و چگونه پردازش اطلاعات کنیم.

در رفتارگرایی می گویند بیماری روانی حاصل جابه جایی حساس شدگی و خوگیری است. حساس شدگی واکنش افراطی نشان دادن به بخشی از محرک های محیط.ممکن است فردی به یک بخش از زندگی دچار حساسیت گردد و نسبت به آن واکنش نشان دهد و در واکنش نشان دادن افراط کند، وقتی به بعضی محرک های پیرامون حساس می شویم 99.3 درصد محرک های دیگر را نادیده و خو می گیریم.

بیماری روانی این است که موضوع حساس شدگی و خوگیری جابه جا گردد. به چیزهایی که باید خو بگیریم حساس می شویم و به چیزهایی که باید حساس شویم خو می گیریم و این دقیقا این ماجرا است که آدم ها رنج های خود را دائمی و طولانی مدت و خوشی ها و شادمانی ها را گذرا می دانند. قطعا این رنج چند لحظه نهایتا چند ساعت است اما چرا باعث شده است فرد افسرده گردد و خیلی از افکار منفی به سراغ او بیاید چون به رنج های زندگی حساس شده است.

چرا شادمانی های زندگی را به یاد نمی آوریم چون به شادمانی های زندگی خو گرفته ایم، این حاصل توجه به آن رنج ها است حاصل بی توجهی و عدم توجه به شادمانی ها و بی توجهی و خوگیری به اطلاعات مربوط به شادمانی در زندگی است و وقتی جابه جا گردد به بیماری روانی تبدیل می گردد، چیزی که معین می نماید که فرد به چه چیزی در زندگی توجه و پردازش اطلاعات کنم و در حافظه و ذهن بماند و قدرتمند تر به یاد بیاورم یادآوری یکی از حوزه های مربوط به علوم شناختی است داستان معنویت است، البته منظور از معنویت، معنویت سالم است چون در معنویت، معنویت ناسالم هم داریم، معنویت سالم بسیار یاری نماینده است و به ما در توجه ، پردازش اطلاعات، حافظه، ادراک یا یادآوری خاطرات و اتفاقات روزمره زندگی مان یاری می نماید و اینکه چه چیزی را به یاد بیاوریم و به چه نحوی تحلیل و چگونه پردازش کنیم.

رسانه ها در حوزه های روان شناسی فراوری محتوا غنی در قالب کلیپ ندارند

فارس: نقش رسانه و شبکه های مجازی در کارزار شناختی چیست؟ حوزه علوم شناختی، معنویت و رسانه چه اندازه می توانند در ارتقای سلامت یک جامعه در ارتباط و تعامل با همدیگر باشند؟

شمسایی: رسانه در ارائه و ارتقاء مفهوم معنویت سالم بی نهایت تاثیر گذار و راهنمایی گر است، همچنین رسانه در توجه، ادراک و پردازش اطلاعات افراد در بحران های زندگی بی نهایت تاثیرگذار است و نقش دارد. تحلیل محتوای شبکه های اجتماعی نشان می دهد که در حوزه های روان شناسی به دنبال این هستند که نوع نگاه و توجه مردم را نسبت به زندگی تغییر دهند. مضامین ساخته شده در فضای مجازی در حوزه های روان شناسی بیشتر مربوط به خارجی ها است و این نشان از ضعف رسانه های ما دارد، رسانه ها فراوری محتوا غنی در قالب یک کلیپ ندارند یعنی باید آموزه ها را در قالب یک کلیپ با توجه به علوم شناختی ارائه نمایند، علوم شناختی را به عنوان یک ابزار باید نگاه کرد نه یک هدف.

علوم شناختی با رسانه و آموزه های معنوی ترکیب گردد قدرتمند می گردد

فارس: دولت ها از علوم شناختی چه استفاده ای می نمایند؟

شمسایی: وقتی ما چنین نگاهی به علوم شناختی داریم چقدر این نوع نگاه می تواند در سیستم آموزش و پرورش به طور جدی بسط و گسترش پیدا کند که متاسفانه به آن بی توجه هستیم، معنویت و دین داری که یکی از شاخه های علوم شناختی است را در مدارس خشک آموزش می دهیم و فقط در قالب یکسری احکام و الزامات دینی به آموزش معنویت می پردازیم، در بسیاری از حوزه ها که مربوط به حوز ه های سازگاری است، مثلا در خدمات روان شناختی کسانی که در بحران های مختلفی مثل سیل، زلزله، طلاق که فقدان های زندگی را تجربه می نمایند سازمان های حمایتی می توانند از حوزه علوم شناختی برای ارتقای سلامت استفاده نمایند.

سیستم های بهداشت و سلامت، آموزش و پرورش و آموزش عالی در توانمند کردن شناختی و تقویت شناختی انسان ها بی نهایت تاثیر گذارند.باید دید در حوزه سلامت از ابزار علوم شناختی چه استفاده ای می خواهیم داشته باشیم و چگونه می توانیم استفاده کنیم. در نفس ناطقه این نگاه مطرح می گردد که زمانی نفس ناطقه نطق می نماید، خلق می نماید اما اصولا خلق نمی کنیم بلکه در زندگی فراوری می کنیم. وقتی ما مدل فکری افرادی چون کانت، فروید و ملاصدرا را همواره تکرار و فراوری می کنیم و جهان را در قالب آن می بینیم و دست به خلق نمی زنیم و فراوری جدید نمی کنیم حاصل این است که تقویت شناختی رخ نداده است. ما اصولا دست به خلق نمی زنیم چرا که چون وقتی نفس ناطقه نطق می نماید خلق می کنیم، چه زمانی نفس ناطقه نطق می نماید، زمانی که در حد تعادل عمل کند. چه زمانی نفس ناطقه به اینجا می رسد زمانی که فرایند حافظه و پردازش اطلاعات و آنچه در علوم شناختی است درست اتفاق بیفتد.

علوم شناختی را به عنوان یک هدف ببینیم آسیب است، اما اگر علوم شناختی را به عنوان یک ابزار در نظر بگیریم که محتوای درست را با استفاده از این ابزار بتوانیم دقیق تر مورد توجه و پردازش اطلاعات قرار دهیم اتفاق ارزشمندی است

علوم شناختی از لحاظ موضوعی، محتوایی و ساختاری به عنوان یک ابزار بسیار عالی و یاری نماینده است؛ یعنی اگر علوم شناختی را به عنوان یک هدف ببینیم آسیب است، اما اگر علوم شناختی را به عنوان یک ابزار در نظر بگیریم که محتوای درست را با استفاده از این ابزار بتوانیم دقیق تر مورد توجه و پردازش اطلاعات قرار دهیم و دوباره از آن مفاهیم در ساختار شناخت، ساختار تجزیه و تحلیل استفاده کنیم اتفاق ارزشمندی رخ می دهد، علوم شناختی با رسانه و آموزه های معنوی ترکیب گردد قدرتمند می گردد و اتفاقات بزرگی رقم می خورد.

انتهای پیغام/