آیا با هر یادگیری مغز به طور فیزیکی تغییر می نماید؟ - مجله وبلاگ فروش

تا به حال به این فکر نموده اید که چرا ممتاز بودن فرزندانمان در مدرسه و داشتن تحصیلات دانشگاهی، تا این اندازه برای ما مهم است؟ و چرا آن ها را برای یادگیری چیزهایی که علاقه ای به آن ها ندارند، تحت فشارهای شدید قرار می دهیم؟ تأکید بیش از حد بر این ملاک ها، تا چه حد ما را از مسائل مهمترین که بچه ها در کودکی و نوجوانی باید به آن ها بپردازند، غافل می نماید؟ وظیفه ما به عنوان والدین در رویارویی با فرزندان بازیگوش، خیال پرداز و گریزان از مدرسه چیست؟ آیا الگوی تربیتی رایج، شیوه ای مطلوب برای پرورش نسلی خلاق، شاد و خوشبخت است؟

پاسخ به این پرسش ها، بخشی از مسائل مهمی است که آلیسون گوپنیک در کتاب باغبان و نجار به تفصیل به آن پرداخته است. او استاد علوم شناختی و روان شناسی رشد در دانشگاه برکلی آمریکا و از سرشناس ترین صاحبنظران در این حوزه مطالعاتی است. گوپنیک در این کتاب، با به کار بردن مثال هایی از زندگی خود، بچه ها و نوه هایش و همچنین نتایج تحقیقات گسترده خود و سایر پژوهشگران، نکات بسیار مهمی را درباره کارکرد مغز و مراحل یادگیری بچه ها گوشزد می نماید. او از شیوه تربیت والدین آمریکایی، انتظارات آن ها از فرزندانشان و خطاهای رایج رفتاری با بچه ها می گوید. با خواندن این کتاب در کمال تعجب خواهید دید که شیوه تربیت و انتظارات والدین ایرانی بسیار مشابه والدین آمریکایی و در سراسر دنیاست.

یکی از بخش های این کتاب یادگیری به وسیله دیدن است. در این بخش اشاره شده که بچه ها از بدو تولد، نوزادان و بچه ها، به اطلاعاتی که از سایر افراد به ویژه مراقبانشان می گیرند، بسیار حساس هستند. اما ماجرا پیچیده تر از این است. بچه ها ممکن است به اطلاعاتی که از دیگران می گیرند حساس باشند، ولی آن ها به طور منفعلانه توسط دیگران شکل نمی گیرند. بلکه فعالانه اطلاعات را تفسیر نموده و سعی می نمایند اعمال اطرافیان و دلیلش را درک نمایند. آن ها اطلاعات را به شیوه های پیچیده ای با اطلاعاتی که از تجارب خودشان به دست می آورند، ترکیب می نمایند.

هرچیز مرتبط به تجربه ، به خاطر مغزهایمان است

در ادامه این مبحث می خوانیم: در واقع ما می دانیم که تقریبا هرچیزی در مغز، به ویژه تنظیم نورون ها، با تجربه کردن صورت می گیرد. این واقعا حقیقت دارد که هربار ما چیزی را یاد می گیریم، این یادگیری مغزهای ما را به طور فیزیکی تغییر می دهد. جدیدترین تحقیقات نشان می دهند که نحوه واکنش در واقع هم نورون های منفرد و هم نواحی مغز، بسته به شرایط نحوه واکنش شان را لحظه به لحظه تغییر می دهند. این مسأله حتی در خصوص سیستم بینایی نسبتا ساده و پایدار هم صدق می نماید. می توانید تصور کنید که وقتی رفتاری اجتماعی همچون تقلید رخ می دهد، چه تعداد زیادی از انواع نورون ها در حال تغییر و اندرکنش هستند.

این حس درونی که ما به طور خاص و عمیق وابسته به دیگرانی هستیم، مطمئنا حس درستی است و قطعا هیچ شکی نیست که این حس به خاطر مغزهایمان است، زیرا هرچیز مرتبط به تجربه مان، به خاطر مغزهایمان است. اما داعیه نورون های آینه ای می گوید که اتصالی منفرد و بسیار ساده بین ورودی ها و خروجی ها در یک سلول منفرد، پایه سلسله ای از رفتارهای پیچیده اجتماعی در انسان است و این جهشی اساسی و رو به عقب از دیدگاه علمی است. مطالعاتی که در زمین علوم تکوینی صورت گرفته اند، دقیقا عکس این ادعا را نشان داده و ثابت نموده اند که رفتار تقلید تا چه حد ممکن است هوشمندانه، پیچیده و ظریف باشد، حتی در نوزادان.

آینده و گذشته: بچه ها و فناوری

دو شرح بسیار معمول برای تکاملِ قدرت شناختیِ انسان این است که ما در دستکاری وسایل فیزیکی و نیز در دستکاری همنوعان خود بسیار بهتر شده ایم. هر دو این توانایی ها برای فناوری فیزیکی یا اجتماعی به کار می رود. مغز عظیم و دوره طولانی کودکی ما و توانایی های منحصربه فرد یادگیری که نتیجه این دو رخداد است، برای نوآوری و استاد شدن در هر دو این فناوری ها طراحی شده اند. انسان ها نه تنها برای اختراع فناوری های جدید، بلکه برای انتقال آن به نسل های بعد طراحی شده اند. ما انسان ها بیش از هر حیوان دیگری، محل زندگی مان را تغییر می دهیم و مغزهای ما با تجربه ها به خصوص تجربه های ابتدای زندگی مان، تغییر می نمایند. هر نسل جدیدی از فرزندان انسان، در محیط جدیدی که والدینشان پدید آورده اند، زندگی می نمایند. هر نسل از مغزها تجارب ابتدایی متفاوتی دارند و ارتباطات عصبی شان به شیوه ای منحصربه فرد شکل می گیرد و به این مغزها امکان تغییر مجدد محیط شان را می دهد.

ذهنیت های ما ممکن است در طول فقط چند نسل به طور بنیادین تغییر کند. نتیجه چیزی است که روان شناسان آن را اثر چرخ دنده فرهنگی می نامند. دوران کودکی، در دو توانایی منحصربه فرد انسان که مکمل همدیگرند، دخیل است. ما می توانیم از نسل گذشته بیاموزیم. بچه ها به وسیله مشاهده، تقلید و گوش دادن به گفته های دیگران می توانند به سرعت آغاز نموده و مهارت ها و فناوری هایی که از گذشتگان به آن ها رسیده را بازآفرینی نمایند. تقلید فناوری ها بسیار آسانتر و سریعتر از خلق آن هاست. اما اگر فقط دقیقا از عظیمانمان تقلید می کردیم، هیچ پیشرفتی وجود نمی داشت. به همین دلیل، هر نسلی علاوه بر تقلید، به دانش و مهارت نسل های قبل خود می افزاید. اثر چرخ دنده می آید چون ما می توانیم کشفیات نسل های قبل خود را به کار ببریم، درحالی که کشف خودمان را هم به پیش می بریم.

نخستین چاپ کتاب باغبان و نجار با ترجمه مریم برومندی در 350 صفحه با شمارگان یک هزار و 100 نسخه به بهای 52 هزار تومان از سوی نشر نو راهی بازار نشر شده است.